آموزش مبانی رنگ

در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که هنر و هنر دوستی تاریخی دیرینه دارد. از آثار باستانی چون تخت جمشید، سی و سه پل اصفهان و ارگ بم گرفته تا هنر شعر و شاعری که قدمتی چندین صدساله دارد و نقاشی‌های زیبای استاد چیره دستی چون محمد غفاری معروف به کمال الملک که بزرگ‌ترین نقاش ایرانی است. هنر نقش حیات و زندگی و هنر دوستان نقش ناجیان زندگی را در جهان ایفا می‌کنند.

نقاشی کشیدن هنری است که با آن می‌توان ارتباطی بین چند نسل به ارمغان آورد و با زبان نقاشی با نسل آینده و افرادی غیر بومی صحبت کرد. اصل بنای یک نقاشی رنگ آن می‌باشد که به آن جلوه‌ای زنده و بیان‌گر احوالات اعطا می‌نماید. در این مقاله سعی داریم شما را با پایه و اساس نقاشی کشیدن یا به عبارتی دیگر با اصول و مبانی رنگ‌شناسی آشنا کنیم؛ همچنین به شما چرخه رنگ و روشنایی و ترکیب و ابداع رنگی جدید برای ایجاد یک اثر هنری را معرفی می‌کنیم.

اصول و مبانی رنگ شناسی

اولین چیزی که در نگاه به اطراف به چشم می‌آید شکل و ابعاد است، سپس رنگ و جلوه روشنی یا تیره اشیا می‌باشد. دنیای بدون رنگ دنیایی عاری از احساس می‌شود که تحملش برای هر کس دشوار می‌شد. خداوند جهانی با میلیون‌ها رنگ خلق کرده است تا شما احساس آرامش در کنار گرمای زندگی را درک نمایید.

یک شی را با ابعاد و شکلی تصور کنید که بی‌رنگ باشد؛ مثلا یک ظرف بلور شیشه‌ای بی‌رنگ را در مقایسه با یک ظرف پذیرایی سفید و طلایی تصور کنید! جلوه کدام یک شما را بیشتر مجذوب خودش می‌کند؟ با این مثال شما می‌توانید به راحتی فایده رنگ برای جسم و اشیا را دریابید. شما متوجه می‌شوید که رنگ به شکل جان می‌دهد و شما با دیدن آن رنگ می‌توانید حال و هوای آن جسم را متوجه شوید. زمانی که دست شما کبود می‌شود حاله‌ای ترکیب از رنگ روی دست ظاهر می‌شود که شما متوجه می‌شوید چه حال و اوضاعی در دست شما پدید آمده است.

در درس فیزیک با ابزاری به نام منشور آشنا شدیم. منشور ابزاری شیشه‌ای است که با عبور نور سفید از آن به طیف پیوسته و هفت رنگ تجیزیه می‌شود. همان رنگ‌هایی که در زمان تشکیل رنگین کمان شاهد آن می‌باشید. به طور کلی می‌توان گفت هر کجا نور است رنگ نیز حضور دارد؛ از طریق بازتاب نور چشم می‌تواند رنگ اجسام را دریابد.

چشم انسان از رنگ‌ها یک طول موج دریافت می‌کند مثل گوش که فرو صوت و فرا صوت دارد و فقط بین آن را می‌شنود؛ چشم نیز بین این طول موج می‌تواند رنگ‌ها را ببیند یعنی بین ۴۰۰ تا ۷۰۰ که قرمز بلندترین طول موج را دارد و از همه پایین‌تر یا کوتاه‌تر رنگ بنفش است.

در هنر نقاشی ابتدایی‌ترین موضوعی که باید فرابگیرید، رنگ‌شناسی و مبانی رنگ است. ما باید بدانیم هر رنگ کجا کاربرد دارد برای چه حالی چه رنگی استفاده کنیم؟ از ترکیب چه رنگ‌هایی چه فرایندی تحویل می‌دهد. ما با یادگیری چرخه رنگ‌ها می‌توانیم به علمِ رنگ‌شناسی دست پیدا کنیم.

چرخه رنگ

برای شناختن مبانی رنگ ابتدا باید سه رنگ اصلی را قرمز، آبی و زرد بشناسید. اگر رنگ زرد را رأس مثلث ببینیم و قرمز و آبی را دو رأس پایه در نظر بگیریم:

• با عبور رنگ قرمز از رأس مثلث یعنی رنگ زرد، طیفی از رنگ نارنجی و سپس پرتقالی به رنگ زرد تبدیل می‌شود.
• با عبور رنگ آبی از رنگ زرد که در رأس مثلث است، طیفی از رنگ‌های سبز تیره و سپس سبز روشن به رنگ زرد تبدیل می‌شود.
• با عبور رنگ آبی از قرمز، طیفی از رنگ‌های بنفش و بادمجونی ساخته می‌شود که در نهایت به قرمز تبدیل می‌شود.
• باعبور رنگ قرمز از آبی، طیف رنگی از بنفش و کاربنی و نیلی که در نهایت به رنگ آبی تبدیل می‌شود.

گرمی و سردی رنگ‌ها

به طور کلی اگر بخواهیم درباره گرمی و سردی رنگ‌ها صحبت کنیم و نقش آن‌ها را در مبانی رنگ بیان کنیم، می‌توانیم به نکات زیر اشاره کنیم.

• در مثلث رنگ‌های اصلی رنگ آبی نهایت سردی و قرمز نهایت گرمی است.
• زرد هم یک رنگ گرم است اما گرمای آن از قرمز کمتر است.
• بین رنگ‌های ترکیبی رنگ‌هایی که آبی در آنها به کار رفته سرد هستند.
• رنگ‌هایی که زرد در آن‌ها به کار رفته گرم و رنگ‌هایی که قرمز در آن‌ها به کار رفته از همه گرمتر هستند.
• پس بنفش-قرمز از آبی-بنفش و زرد-سبز از سبز-آبی گرمتر است.
• رنگ سفید سرد و رنگ سیاه خیلی سرد است، خاکستری نیز جزء رنگ‌های سرد محسوب می‌شود.
• اگر برای روشن کردن یک رنگ به آن سفید اضافه کنیم وجود سفید رنگ را سرد می‌کند.
• اگر برای تیره کردن یک رنگ به آن سیاه اضافه کنیم باز هم رنگ سرد می‌شود.
• سرمایی که سیاه به مبانی رنگ می‌دهد خیلی بیشتر از سرمایی است که سفید به مبانی رنگ می‌دهد.
• اگر بخواهیم رنگی را روشن کنیم ولی زیاد سرد نشود به جای سفید از زرد استفاده می‌کنیم.
• اگر بخواهیم رنگ را تیره کنیم ولی زیاد سرد نشود به جای سیاه از قهوه ای تیره استفاده می‌کنیم.

مبانی رنگ‌ و ارتباط آن‌ها با روانشناسی

در چرخه رنگ، رنگ‌هایی که در مقابل یکدیگر قرار دارند رنگ‌های مکمل نام دارند مانند قرمز در مقابل سبز؛ این رنگ‌ها انرژی و تحرک زیادی دارند.

هرگاه در چرخه رنگ، رنگ‌ها در کنار یک دیگر قرار داشتند به آن‌ها رنگ‌های متشابه می‌گویند مثل رنگ نارنجی و پرتقالی؛ این رنگ‌ها دارای نوعی هارمونی ویژه می‌باشند که در طبیعت می‌توان نظاره‌گر آن‌ها بود.

روانشناسی رنگ‌های گرم

زرد، رنگ بی‌خوابی، بیداری، هیجان و اضطراب است. زرد رنگی با موضع عمودی است. خط عمودی زرد تاثیر بیشتری دارد و خط افقی زرد بر عکس تاثیر خود را از دست می‌دهد. این رنگ را در اصطلاح برای ضد افسردگی استفاده می‌کنند. باعث افزایش تمرکز و افزایش متابولیسم بدن می‌شود. برخلاف انرژی‌زا بودن این رنگ، مردم در اتاق‌های زرد رنگ بیشتر عصبی می‌شوند. افرادی که به رنگ زرد علاقه دارند افرادی «بلند پرواز» و «عاشق پیشرفت» اند. این افراد، افرادی اجتماعی و شوخ‌اند و مردم جذب آن‌ها می‌شوند. برخی از فواید کاربرد رنگ زرد برای درمان یبوست و افزایش اعتماد به نفس، تحریک سیستم عصبی و سیستم گوارش و بهبود تفکر منطقی مفید است.

نارنجی رنگ خوش بینی و مثبت اندیشی و در عین حال جوانی و شادابی می‌باشد و استفاده زیاد از آن احتیاط را در افراد بر می‌انگیزاند. رنگ سنین ۹ تا ۱۶ سال است و این رنگ گرچه هیجان‌انگیز است اما هیجانش به نسبت رنگ زرد کمتر است. نارنجی دوستان افرادی اجتماعی، خوش خلق، صادق و فداکارند؛ با این حال نفوذ در این افراد سخت است. کاربرد این رنگ شامل حفظ انرژی، افزایش اشتها، کمک به جذب کلسیم، کمک به بهبودی و حفظ سلامت بدن استفاده می‌شود.

قرمز رنگی «تحریک کننده» است و باعث افزایش فشار خون و ضربان قلب می‌شود. در مسابقات رزمی پیش می‌آید که شخصی که هوگوی آبی به تن دارد ضرباتی قوی‌تر و خشمگین‌تر میزند یکی از دلایل آن می‌تواند رنگ قرمز هوگوی حریفش باشد. این رنگ نماد هیجان، عشق، شور و نشاط و صمیمیت است. «افراد فعال» و «پر جنب و جوش» معمولا طرفدار این رنگ هستند. از دیگر ویژگی‌های شخصیت افراد طرفدار رنگ قرمز، «عجول و زود جوش بودن» آن‌هاست؛ این افراد خیلی زود عصبانی می‌شوند و قضاوت می‌کنند. افرادی خوش قلبند ولی از طرف دیگر نمی‌توانند خود را کنترل کنند. بین رنگ قرمز و تحریک جنسی مردان نیز ارتباط وجود دارد. استفاده طولانی مدت از این رنگ باعث ایجاد حرکات تکانه‌ای و بروز پرخاشگری در افراد می‌شود. ویژگی‌های درمانی این رنگ عبارت است از: غلبه بر حس کسالت، بهبود عملکرد جنسی طبیعی، تحریک سیستم عصبی، افزایش آدرنالین و گردش خون، حفظ آرامش و کاهش فشار خون می‌باشد.

روانشناسی رنگ‌های سرد

بنفش را رنگی نماد «دانایی و احترام» می‌دانند و از این منظر رنگ سنین میان ۵۰-۶۵ سالگی است. این رنگ باعث ایجاد حس خلاقیت و افزایش مهارت‌های حل مسئله می‌شود. افرادی که این رنگ را دوست دارند افرادی جسوراند. لازم به ذکر است که بنفش رنگ ناباوری، تردید و نفاق است، ظاهری زیبا و گیرا و درونی غمناک و عقده‌ای دارد. اگر رنگ بنفش را خوراکی در نظر بگیریم طعمی گَس دارد و این رنگ برای کاهش مشکلات اعتیاد و میگرن، بهبود عملکرد سیستم عصبی، لنفاوی و قلبی و عروقی، حفظ تعادل پتاسیم بسیار مفید است.

آبی رنگی آرام و درون گرا است. آبی در مثلث، آرامش خود را می‌کاهد و فعال می‌شود و مثلث را نیز فعال می‌سازد. در علم روانشناسی و مبانی رنگ آبی را باید یک رنگ معنوی دانست. این رنگ باعث ایجاد آرامش، صلح، اعتماد، بهره وری، منطق است. این رنگ برای بی‌خوابی، فشار خون بالا و جهت کاهش حساسیت به درد مفید است. استفاده زیاد از حد از رنگ آبی باعث ایجاد سردی، یاس و ناامیدی می‌شود.

سبز، رنگی میانه و معتدل، تعادل، تفکر و آرامش است. اگر سبز را خوراکی تصور کنیم و بخواهیم یک مزه آن را در نظر بگیریم طعم رنگ سبز نه شیرین است و نه شور، نه ترش است و نه بی‌مزه، نه تند است و نه تلخ، طعم آب گواراست. از ویژگی‌های رنگ سبز آرامش بخشی آن است به طور کلی سبز جز رنگ‌های سرد است؛ به همین دلیل از این رنگ در بیمارستان‌ها بسیار استفاده می‌شود. از ویژگی‌های درمانی این رنگ می‌توان به از بین بردن استرس، افزایش هضم، بهبود تعادل توانایی‌ها، حفظ صلح و آرامش درونی و غلبه بر سکته ناگهانی اشاره نمود. افرادی که از این رنگ زیاد استفاده می‌کنند، افرادی با «شخصیت مثبت» و «با اراده و پشتکار» زیادند. این افراد برای خود ارزش زیادی قائلند، بسیار کنجکاوند و با مشکلات سرسختانه مبارزه می‌کنند. استفاده زیاد از این رنگ می‌تواند سبب کسالت و رکود شود.

مبانی رنگ جلوه زیبایی به محیط اطراف است

برای انجام هر فعل ابتدا باید پایه و اساس آن را یاد گرفت. نقاشی یکی از هنرهای شیرین و دوست داشتنی است که طرفداران بسیاری دارد به طوری که خیلی از هنردوستان رقم‌های بالایی برای خرید این آثار در گالری‌ها و یا حراجی‌ها می‌پردازند. یکی از اصول اولیه نقاشی شناخت رنگ‌ها و مبانی رنگ‌شناسی است. همان طور که در مهدکودک به فرزندانمان آموزش می‌دهند که آسمان و دریا آبی است و رنگ خون قرمز پس یعنی هر رنگ جایگاه ویژه خود را دارد. این نظم و هماهنگی و مبانی رنگ نه تنها در هنر بلکه در علم و طبابت نیز میسر است. خداوند جهانی مملو از رنگ خلق کرده که چشم ما قادر به دیدن طول موجی محدود است.